Сергей сказал другу: «Я позвоню тебе вечером». Сергей сказал другу, что он позвонит ему вечером.
Упражнение 1. Замените прямую речь косвенной. А) 1. Я сказал Павлу: «У меня есть два билета в театр». 2. Он сказал мне: «Я уже видел этот спектакль». 3. Анна написала своим родителям: «Я скоро приеду домой». 4. Родители ответили ей: «Мы давно ждѐм тебя». 5. Мой брат позвонил мне и сказал: «Вечером я буду у тебя». 6. Миша написал отцу: «Я сдал все экзамены». 7. Я сказал сестре: «Ты должна посмотреть этот фильм». 8. Она ответила мне: «Я уже смотрела его». Б) 1. Андрей сказал нам: «Завтра у нас в клубе будет концерт». 2. Друзья сказали ему: «Мы хотим пойти на этот концерт». 3. Он ответил нам: «В кассе уже нет билетов». 4. Мы сказали ему: «Ты должен помочь нам купить билеты».
Мой товарищ сказал мне: «Я не видел этот фильм». 6. Я сказал ему: «У меня
есть лишний билет». 7. Он сказал мне: «Мне нужно два билета». 8. Преподава- тель сказал студентам: «Завтра вы начнѐте читать новый рассказ». 9. Студенты
ответили: «У нас в книге нет этого рассказа». 10. Преподаватель сказал им: «Вы можете взять этот рассказ в библиотеке».
Олег спросил меня: «Куда ты поедешь летом?» Олег спросил меня, куда я поеду летом.
Упражнение 2. Замените прямую речь косвенной.
Анна спросила меня: «Где находится книжный магазин?» 2. Я спросил продавца: «Сколько стоит эта книга?» 3. Я спросил девушку: «Где вы живѐте?»
Мария спросила нас: «Куда вы идѐте?» 5. Михаил спросил меня: «Кому ты обещал дать книгу?» 6. Мой друг спросил меня: «Почему ты не идѐшь с нами?»
Мать спросила сына: «Когда ты вернѐшься домой?» 8. Мы спросили нового студента: «Откуда ты приехал?» 9. Мальчик спросил меня: «Как вас зовут?»
8
Я спросил друга: «Ты видел новый фильм?» Я спросил друга, видел ли он новый фильм.
Упражнение 3. Замените прямую речь косвенной.
Нина спросила меня: «Ты читал сегодняшнюю газету?» 2. Я спросил его: «Ты был сегодня на стадионе?» 3. Мы спросили их: «Вы были на выставке?»
Анна спросила меня: «Ты получаешь письма из дома?» 5. Я спросил его: «Твоя сестра пойдѐт с нами в театр?» 6. Мы спросили преподавателя: «Завтра будет лекция по истории?» 7. Он спросил нас: «Вы понимаете то, что я говорю?»
Я спросил брата: «Ты будешь читать эту книгу?»
Я спросил товарища: «Ты часто ходишь в кино?» Я спросил товарища, часто ли он ходит в кино.
Упражнение 4. Замените прямую речь косвенной.
Наш знакомый спросил нас: «Вы давно приехали сюда?» 2. Врач спросил меня: «Вы хорошо себя чувствуете?» 3. Студенты спросили преподавателя: «Мы правильно решили задачи?» 4. Анна спросила свою подругу: «Интересно было на вечере?» 5. Я спросил своего друга: «Ты долго ждал меня?» 6. Я спросил Карлоса: «Ты давно изучаешь русский язык?»
Я сказал другу: «Посмотри этот фильм». Я сказал другу, чтобы он посмотрел этот фильм.
Упражнение 5. Замените прямую речь косвенной.
Преподаватель сказал нам: «Откройте тетради и пишите». 2. Мы попросили преподавателя: «Повторите, пожалуйста, последнее предложение».
Он сказал брату: «Прочитай этот рассказ». 4. Родители написали дочери: «Пиши нам чаще». 5. Виктор написал родителям: «Пришлите мне книги на французском языке». 6. Друзья просили Антона: «Расскажи нам, как ты учился в Москве». 7. Я попросил друга: «Купи мне, пожалуйста, книгу».
9
Упражнение 6. Замените прямую речь косвенной.
Преподаватель сказал студентам: «Выучите стихотворение наизусть». 2. Брат сказал мне: «Прочитай эту книгу». 3. Мать сказала сыну: «Не кури в комнате». 4. Я сказал ему: «Принеси мне мою книгу». 5. Он сказал мне: «Верни мне газету, которую ты взял». 6. Девочка сказала отцу: «Помоги мне решить задачи». 7. Я сказал сестре: «Отнеси книги в библиотеку». 8. Анна сказала Андрею: «Купи билеты в кино». Упражнение 7. Вместо точек поставьте союзы что или чтобы. l. Преподаватель сказал нам, … мы прочитали эту книгу. Он сказал, … эта книга очень интересная. 2. Врач сказал больному, … у него неопасная болезнь. Он сказал, … больной принимал лекарство. 3. Отец написал мне, … летом я приехал домой. Он написал, … они с мамой очень хотят видеть меня. Я написал родителям, … летом я обязательно приеду к ним. 4. Я сказал товарищу, … я куплю билет в кино. Товарищ сказал мне, … я купил ему два билета.
Преподаватель сказал, … сегодня мы будем писать сочинение. Он сказал, … мы писали внимательно. 6. Мой друг сказал мне, … я посмотрел балет «Лебединое озеро». Он сказал, … он смотрел этот балет в Большом театре.
Komitas (a.k.a. Soghomon Soghomonyan) was born on September 26 (on October 8 in the Old Calendar) 1869, in Kütahya (known also as Koutina) town, Ottoman Empire. Komitas’s ancestors migrated to Kütahya from Goghtn Province of Historical Armenia at the turn of the 17th century. His father, Gevorg Soghomonyan, and his mother, Taguhi Hovhannisyan, had delightful voices gifted by nature. The songs composed by them were loved in the musical life of Kütahya. Komitas’s mother passed away in 1870, and his father passed away in 1880. The paternal grandmother took care of the orphaned child and, after her death, the aunt looked after him. In 1876 – 1880, Komitas entered the 4 year Elementary School of Kütahya and then he continued his education at the college of Broosa, a city not far from Kütahya.
In 1881, Gevorg Vartapet Derdzakyan, who was the local prelate of Kütahya, took his way to the Mother See of Holy Etchmiadzin, the spiritual centre of Armenia, to be ordained bishop. Following the pontifical encyclical of Gevorg the IV, the Catholicos of All Armenians, Gevorg Vardapet had to bring an orphan boy with delightful voice to Etchmiadzin to get enrolled at the Gevorgian Seminary. 11 year old Soghomon was selected out of the other 20 orphans.
August 3, 1896, Berlin
In 1895 – 1896, Komitas studied the principles of harmony with the Armenian composer Makar Yekmalyan in Tiflis (nowadays Tbilisi, Georgia). In 1896, Komitas left for Berlin to continue his education. The tuition fee was awarded by Alexander Mantashyan, the oil explorer and philanthropist. In 1899, Komitas graduated from the Department of Philosophy of Frederick William University (nowadays Humboldt University) and Richard Schmidt’s private conservatory. Komitas got the erudition of the renowned musicologists of his time, among them Oskar Fleischer, Henrich Bellermann and Max Friedlander. In 1899, Komitas became the founder member of the new established International Music Society. He presented papers on his research, made reports, gave talks and lectures on Armenian music at the conferences of the International Music Society.
July 18, 1902, Sanahin
In 1907 in Paris the first collection of works by Komitas was published, which included solo and choral arrangements of Armenian folk songs. In Autumn, 1910 Komitas moved to Constantinople expecting more favorable conditions for his activities. He founded a choir named Gousan after Armenian medieval singers, which was consisted of as many as 300 singers. He toured much with this choir. At the same time, Komitas continued his research and pedagogical activities, published articles and presented papers at international events.
In 1912, Komitas’s ‹‹Հայ գեղջուկ երգեր›› (Armenian Peasant Music) was published in Leipzig, which comprised his vocal and choral arrangements of Armenian folk songs. In 1914, Komitas participated in the Fifth Conference of the International Music Society in Paris with three papers on Armenian folk music, Armenian sacred chant, and Armenian notation. Patarag (The Divine Liturgy) composed for the male choir was the creative achievement of this period.
1912, Constantinople
March 17, 1890, Etchmiadzin
The exceptional musical abilities of Soghomon were revealed during the study years at the Gevorgian Seminary (1881-1893). He studied theoretical and practical disciplines of Armenian sacred music under the supervision of Sahak Vartapet Amatuni. Gradually, he initiated collecting and arranging Armenian folk songs and made his first attempts to compose music.
In 1890, Komitas was ordained Deacon. After finishing the spiritual studies he was appointed as a music teacher at the Seminary. In 1894, he was ordained Archimandrite and got the name Komitas in honor of Komitas I Aghtsetsi, the Armenian Catholicos of the 7th century, a musician and author of sharakans (Armenian hymns of church music). In 1895, he was ordained the spiritual scientific degree of Vardapet.
December 10, 1901, Yerevan
Returning Etchmiadzin, Komitas became engaged in music-social activities. He collected and transcribed Armenian folk and church songs and melodies and studied them, presenting the results of his explorations in the form of articles and lectures. He toured many times with the choir of the Etchmiadzin Seminary with concerts in Etschmiadzin, Yerevan, Tiflis (now Tbilisi) and Baku. He was devotedly and systematically working on deciphering the khaz notation of Armenian medieval music culture. Komitas presented his research on Armenian music in the form of lectures and lecture-recitals in a number of European and Eastern cities: Paris, Berlin, Zurich, Geneva, Lausanne, Venice, Alexandria, Cairo etc. He was highly appreciated by the audience and by the prominent people of his time period, among them being Lois Laloy, Romain Rolland, Claude Debussy, Peter Wagner etc.
1906, Paris
The Armenian Genocide planned and perpetrated by the Ottoman Empire in 1915 tragically interrupted the creative life of the musician. He was arrested and exiled together with the Armenian intellectuals from Constantinople. In a few days, Komitas was released back from the exile according to the intervention of the US Ambassador in the Ottoman Empire Henry Morgenthau. However, Komitas lost his mental balance because of the suffered crimes and terminated his creative activities.
In 1916 – 1919, Komitas was treated in the psychiatric hospital in the Shishli quarter of Constantinople. The last sixteen years of his life Komitas spent in the psychiatric clinics of Ville-Évrard and Villejuif in Paris. Komitas Vartapet passed away on October 22, 1935 in Paris. The next year his ashes were transferred to Yerevan and buried in the Pantheon of the Armenian cultural protagonists, which is now named after Komitas.
Կոմիտասը ելավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և քայլեց արագ ու ճկուն: Դեկտեմբերի կեսն էր. Փարիզի փողոցներում վնգստում էր ցուրտը: Առավոտ շուտ չէր, արևն իր օրվա պռատ ճամփից մի երկու պարան անցած պետք է լիներ, բայց չկար` չքացել էր քաղաքի գորշ երկնքում, մի ծխնելույզից պոկված կայծի պես հալվել-կորել էր:”Le Mercure musical” ամսագրի նո՜ր համարը,- դիմացի մայթին սնգսնգում էր լրագրավաճառ տղայի ձայնը,- վերջի՜ն համարը:Հանդեսի անունը Կոմիտասին հետաքրքրեց. երկու շաբաթ առաջ, երբ փարիզեցիներով խճճված «Սալ դեզ, Ագրի քյուլտյորի» դահլիճում տրվելու էր հայկական առաջին նվագահանդեսը, և ինքը բեմում վերջին կարգադրություններն էր անում, ականջն ընկավ.— Զարմանալի է: Եկել են նաև Փարիզի գիտական ու երաժշտական հեղինակությունները: Պարզապես անսովոր ու հրապուրիչ ծրագրերն են այսքան մարդ հավաքել: Ես կասկածում եմ, թե մի բան կտա հայկական երաժշտությունը, այն էլ… մի կրոնավորի ղեկավարությամբ:Խոսողն առաջին շարքում նստած մի երիտասարդ էր` ինքնագոհ ու վստահ:
Առաջադրանքներ
1.Պատմվածքը բաժանիր մասերի և վերնագրիր դրանք
2.Ըստ պատմվածքի բութագրիր Կոմիտասին և վերլուծիր պատմվածքը
3.Համացանցից գտի՚ր տեղեկություններ հայ բարերարների մասին
4. Գտի՚ր տեղեկություններ Կոմիտասի աշակերտուհիների՝ Մարգարիտի, Աղավնի Մեսրոպյանի մասին։
1. Մաս 1- մի Կոմիտասյան համար
Մաս 2- կորուստ
Մաս 3-դառը հիշողություններ
Մաս 4- վերադարձը
2. Կոմիտասը բոլորիս համար ՄԵԾ արժանավոր մարդ էր։ Նա մեր պարծանքն էր, ում երգերը հանրաճանաչ են։ Կոմիտասին ճանաչել ենք որպես երգիչ, հոգևորական և այլ, սակայն այս պատմվածքը կարդալիս տեսնում ենք նրան մյուս կողմից, ուսումնասիրում բնավորության գծերը, մարդկային տեսակը և այլն։ Կոմիտասը ապրել է թե շատ վատ կյանքով, թե շատ լավ։ Ունենալով ծանր օրեր, միշտ հպարտ է եղել և ինչպես ասվում է պատմվածում, նա սոված փորով ուսման վարձ էր տալիս,սակայն չէր խղճանում։ Նա անցնելով դժվար ուղի չի չարացել կյանքի և մարդկանց հանդեպ։ Տարիներ էր անցել իր այդ կյանքից, չուներ ոչնչի կարիք և երբ դրսում տեսել էր ընկած դրամապանակը և սպասում էր տիրոջը, թողնելով գործերը, սպասում այն մարդու վերադարձին ում դրամապանակի 10 ֆրանկը վերջին ապրուստի միջոցն էր։ Կոմիտասը այնքան բարի, կամեցող ու խղճով էր, որ ևս 100 ֆրանկ է թողնում դրամապանակի խորքում, այդ մարդու հոգսը մի փոքր թեթևացնելու նպատակով։ Իրականում քչերը այդքամ երկար կսպասեր մի մարդու ում չէր ճանաչում և վստահ չէ, որ գալու էր, նա մի ուրիշ մարդկային տեսակ էր։
3.Ալեքսանդր Մանթաշյանց
Հայ բարեգործ ու գործարար Ալեքսանդր Մանթաշյանցը (1842թ. մարտի 3 — 1911թ. ապրիլի 19) հայ նշանավոր գործարար ու բարեգործ է: Զբաղվել է նավթի արտահանմամբ և ստացել «նավթի արքա» մականունը: Իր ապրած ժամանակում ամենահարուստ մարդկանցից մեկն է համարվել: 1899թ. Մանթաշյանն ստեղծել է «Ալեքսանդր Մանթաշև և Կո» ընկերությունը, որը 20-րդ դարի սկզբին արդյունահանում էր Բաքվի նավթի կեսից ավելին: Նա ֆինանսավորել է Բաքու-Բաթում նավթատարի շինարարությունը:
Իր առևտրային գործունեությունն Ալեքսանդր Մանթաշյանը զուգակցում էր հասարակական և բարեգործական գործունեության հետ: Նա էր հովանավորում Կովկասի ամենախոշոր որբանոցը, նրա միջոցներով շենքեր և հայկական եկեղեցիներ են կառուցվել Թիֆլիսում, Երևանում, Բաքվում, Մոսկվայում, Պետերբուրգում ու Փարիզում։ Հայկական Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին, որը գտնվում է Փարիզի հենց կենտրոնում՝ Ելիսեյան դաշտում, իր գոյությամբ պարտական է Ալեքսանդր Մանթաշյանին:Երբ ցարական կառավարությունը որոշում կայացրեց հայկական եկեղեցական ունեցվածքի առգրավման մասին, դրանով իսկ զրկելով հայկական դպրոցները, գիմնազիաները և մշակութային-լուսավորչական մյուս օջախները նյութական աջակցությունից, Մանթաշյանը ֆինանսավորեց Թիֆլիսի Ներսիսյան հոգևոր ճեմարանի նոր շենքի կառուցումը: Մանթաշյանի միջոցներով են կառուցվել նաև պատրիարքական հարկաբաժիններն Էջմիածնում: Ալեքսանդր Մանթաշյանն է եղել Կովկասի հայ բարեգործական ընկերության գլխավոր նախաձեռնողն ու հիմնադիրը և մինչև իր կյանքի վերջը մնացել է վարչության անդամ՝ շարունակելով կատարել խոշոր գումարների հատկացումներ: Ալեքսանդր Մանթաշյանը եղել է հայ մշակույթի, գիտության, արվեստի և գրականության մեծ նվիրյալ և հովանավոր: Իմանալով, որ հայ մեծ կոմպոզիտոր Կոմիտասը սեփական դաշնամուր չունի, նա կարգադրել է, որպեսզի Գերմանիայից նրա համար բերվի այդ երաժշտական գործիքը: Մեկենասի և բարեգործի առանձնահատուկ հոգատարության առարկա են եղել տաղանդավոր ստեղծագործող մարդիկ, ընդունակ երիտասարդները: Մանթաշյանի միջոցներով են Ռուսաստանի և Եվրոպայի լավագույն ուսումնական հաստատություններում սովորել երկու հարյուրից ավելի հայ պատանիներ ու աղջիկներ, որոնցից շատերը հետագայում դարձել են գիտության, մշակույթի, արվեստի և գրականության հայտնի գործիչներ:
Դու ուզեցիր, որ ես քեզ տիրություն անեմ Ու ես անտեր մնամ, Ամեն, ամեն ինչ տամ, տեղը ոչինչ չառնեմ Ու քեզ ընկեր մնամ։ Դու իմ արևն առար Եվ ուզեցիր, որ ես քեզ շնորհակալ լինեմ Ես անարև մնամ, Բայց քո բախտի համար արևագալ լինեմ։ Դու ուզեցիր, որ ես քեզ թողնեմ ու գնամ, Բայց և քոնը լինեմ։ Արցունքի մեջ մնամ և սգի մեջ մնամ, Բայց քո տոնը լինեմ։ Դու ուզեցիր, որ ես փոխվեմ հազար անգամ, Բայց և հինը լինեմ։ Քեզ ուրիշին տվիր Եվ չուզեցիր անգամ, որ ես իմը լինեմ։ Դու ուզեցիր, որ ինձ քո մեղքերով չափեմ Ու մեղքի տակ մնամ։ Քո մեղքերի վրա Իմ աչքերը փակեմ Եվ անգիտակ մնամ։ Գուշակեցե՛ք խնդրեմ, մարգարենե՛ր հիմա, Ես ձեր ճորտը լինեմ, Թե մինչև ե՞րբ պիտի Ես իմ տան մեջ միակ Ավելորդը լինեմ։
Մոտենալով տուժածին՝ անհրաժեշտ Է զննել նրան՝ նրա վիճակը գնահատելու, վնասվածքների տեսակները և ծանրությունը պարզելու համար։ Տուժածի զննումը պետք Է կատարել արագ և ճիշտ հերթականությամբ։ Տուժածի զննումը պայմանականորեն բաժանվում Է առաջնային և երկրորդային զննման։
Առաջնային զննում
Մարդու մարմինը կազմված Է բջիջներից, որոնց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ Է թթվածին։ Կենսական կարևոր՝ նյարդային, շնչառական և արյան շրջանառության համակարգերի գործունեության լուրջ խանգարման դեպքում բջիջների թթվածնով մատակարարումը կտրուկ նվազում Է, որը կարող Է կարճ ժամանակում հանգեցնել մահվան։
Առաջնային զննումն այն զննումն Է, որը կատարվում Է տուժածի կյանքին անմիջական սպառնացող պայմանների հայտնաբերման նպատակով։ Առաջնային զննման ժամանակ անհրաժեշտ Է ստուգել կենսական կարևոր համակարգերի գործունեությունը (նկ. 3.5), այսինքն`
գիտակցությունը,
շնչուղիների անցանելիությունը և շնչառությունը,
անոթազարկը և ուժեղ արյունահոսության աոկայությունը։
Գիտակցության ստուգում
Գիտակցության շնորհիվ իրականացվում է կապն արտաքին միջավայրի հետ։ Դրա շնորհիվ վտանգի դեպքում մենք կարողանում ենք պաշտպանել մեզ, հարմարվել արտաքին միջավայրի փոփոխվող պայմաններին։ Անգիտակից տուժածն անընդունակ է ապահովել իր շնչուղիների անցանելիությունը և ենթակա է շնչահեղձվելու վտանգին։
Անգիտակից տուժածի մոտ թուլանում են բոլոր մկանները, այդ թվում նաև լեզուն, որը կարող է ետ գնալ և փակել շնչուղիները։ Տուժածի մոտ կարող է լինել ակամա փսխում։
Քանի որ անգիտակից տուժածի մոտ բացակայում են կլման և հազի ռեֆլեքսները, փսխման զանգվածը կամ այլ հեղուկները (արյուն, թուք, լորձ և այլն) կարող են խցանել շնչուղիները։ Այս ամենը շատ արագ կարող է բերել շնչառության կանգի և տուժածի մահվան պատճառ հանդիսանալ։
Տուժածի գիտակցության առկայությունը ստուգելու նպատակով կարող եք կատարել հետևյալ գործողությունները (նկ. 3.6)՝
Զգուշորեն բռնեք տուժածի ձեռքը, ցնցեք նրա ուսը։
Խոսեք տուժածի հետ, տվեք պարզ հարցեր, օրինակ՝ հարցրեք նրա անունը։
Տվեք պարզ հրահանգներ, օրինակ՝ խնդրեք տուժածին բացել աչքերը կամ սեղմել ձեր ձեռքը։
Գիտակից տուժածն արձագանքում է ձեզ, հակառակ դեպքում՝ նա անգիտակից է։ Անգիտակից տուժածի դեպքում անհրաժեշտ է ստուգել շնչուղիների անցանելիությունը և շնչառությունը։
Շնչուղիների անցանելիության և շնչառության ստուգում
Եթե տուժածը կարողանում է խոսել կամ հազալ, ուրեմն նրա շնչուղիները անցանելի են։ Եթե տուժածն անգիտակից է, ապա պետք է ստուգել նրա շնչուղիների անցանելիությունը։ Անգիտակից տուժածի շնչուղիների անցանելիության ստուգումը բավականին բարդ է։ Առաջին հերթին անհրաժեշտ Է կատարել շնչառական ուղիների բացում։ Եթե տուժածի մոտ չկան ողնաշարի վնասվածքներ, ապա շնչառական ուղիների բացումը կատարվում Է հետևյալ կերպ՝
Տուժածի գլուխը հետ տարեք և բարձրացրեք կզակը։ Դրա համար մի ձեռքը դրեք տուժածի ճակատին, իսկ մյուս ձեռքով բռնելով կզակից՝ գլուխը զգուշությամբ հետ տարեք (նկ. 3.7ա)։ Պարանոցի փափուկ հյուսվածքների վրա ճնշում գործադրելուց խուսափելու համար կարող եք ծալված միջնամատով տակից պահել կզակը` ցուցամատը տեղադրելով ստորին ծնոտին։ Մատնեմատը և ճկույթը ծալեք այնպես, որ նրանք չհպվեն պարանոցի փափուկ հյուսվածքներին։ Եթե տուժածը մանկահասակ երեխա Է, ապա գլուխը մի թեթև ետ տարեք և բարձրացրեք կզակը (նկ. 3.7բ), իսկ ծծկեր երեխաների մոտ միայն զգուշորեն բարձրացրեք կզակը (նկ, 3.7գ)։
Բութ մատը տեղադրեք ստորին շրթունքից ներքև և զգուշորեն բացեք տուժածի բերանը։ Անհրաժեշտության դեպքում բութ մատով բռնեք լեզուն և մաքրեք տուժածի բերանում կուտակված լորձը, հեղուկները և այլն։
Եթե ենթադրում եք, որ տուժածն ունի ողնաշարի վնասվածքներ, ապա շնչառական ուղիները բացելու համար բարձրացրեք նրա կզակը՝ առանց գլուխը ետ տանելու (նկ. 3.8)։ Շնչուղիները բացելուց հետո, առանց նրա գլխի դիրքը փոխելու, ստուգեք տուժածի շնչառության առկայությունը։ Դրա համար կռացեք և, այտը մոտեցնելով նրա դեմքին, ձեր հայացքն ուղղեք տուժածի կրծքավանդակին և որովայնին (նկ. 3.9)։ Փորձեք տեսնել, լսել և այտով զգալ նրա շնչառությունը։
Շնչառության ստուգումը կատարեք 5-10 վայրկյանի ընթացքում։ Եթե տուժածը չի շնչում, անհրաժեշտ Է կատարել երկու ներփչում, որի կատարման տեխնիկային կծանոթանաք հետագայում (գլուխ 5): Երկու ներփչման շնորհիվ դուք նաև ստուգում եք շնչուղիների անցանելիությունը։ Եթե օդը չի անցնում դեպի թոքեր, ապա պետք Է ենթադրել, որ նրա շնչուղիները խցանված են։ Շնչուղիների խցանման դեպքում ցուցաբերվող առաջին օգնությանը դուք կծանոթանաք գլուխ 7-ում։ Եթե շնչուղիներն անցանելի են, ապա օդն անցնում Է տուժածի թոքեր, և արյունը հարստանում Է թթվածնով։
Անոթազարկի և ուժեղ արյունահոսության ստուգում
Շնչառության բացակայության դեպքում անհրաժեշտ է ստուգել անոթազարկը։
Սրտի կանգի դեպքում դադարում է արյան շրջանառությունը, որի հետևանքով ուղեղը թթվածին չի ստանում, և տուժածը մի քանի րոպեի ընթացքում մահանում է։
Անոթազարկը կարելի է շոշափել մակերեսորեն տեղակայված զարկերակների վրա, օրինակ՝ քնային (նկ. 3.10), ճաճանչային (նկ. 3.11) զարկերակների վրա։
Վնասվածքների և հիվանդությունների հետևանքով տուժածի անոթազարկը կարող է լինել անկանոն կամ թույլ։ Այդ պատճառով անոթազարկը նպատակահարմար Է շոշափել քնային զարկերակի վրա։ Տուժածի քնային զարկերակը գտնելու համար ձեր երկու կամ երեք մատները (ցուցամատ, միջնամատ, մատնեմատ), պարանոցի ամենաբարձր կետից սահեցնելով, իջեցրեք պարանոցի կողմնային մասում գտնվող ակոսի մեջ։ Եթե մի կողմից անհնար Է շոշափել անոթազարկը, ապա փորձեք դա անել մյուս կողմից։ Սակայն երբեք մի՛ փորձեք սեղմել երկու քնային զարկերակները միաժամանակ։ Շոշափեք և փորձեք զգալ անոթազարկը մոտ 5-10 վայրկյանի ընթացքում։ Ծծկեր երեխայի անոթազարկը շոշափում են բազկային զարկերակի վրա՝ ցուցամատը և միջնամատը երեխայի բազկի ներքին մակերեսի վրա տեղադրելով (նկ. 3.12)։ Երբ տուժածը շնչառություն չունի, բայց անոթազարկը շոշափվում է, անհրաժեշտ է կատարել արհեստական շնչառություն։
Ուժեղ արյունահոսությունը կարճ ժամանակահատվածում մեծ ծավալով արյան կորուստն է։ Ուժեղ արյունահոսությունն անհրաժեշտ է հայտնաբերել և դադարեցնել հնարավորինս շուտ, հակառակ դեպքում տուժածը կարող է մահանալ։ Յուրաքանչյուր դժբախտ պատահարի դեպքում փորձեք ինքներդ գնահատել արյունահոսության ուժգնությունը։
Երկրորդային զննում
Երկրորդային զննումը, այն զննումն է, որը կատարվում է տուժածի կյանքին անմիջական չսպառնացող վնասվածքները և վիճակները հայտնաբերելու նպատակով։
Որոշ վնասվածքներ և հիվանդագին վիճակներ, որոնք կյանքին անմիջական չեն սպառնում, անուշադրության մատնվելով, կարող են որոշ ժամանակ անց դառնալ վտանգավոր։ Օրինակ՝ կոտրված ոսկրերը կարող են տեղաշարժվել, վնասել արյունատար անոթները և հանգեցնել ուժեղ արյունահոսության։ Երկրորդային զննման ընթացքում անհրաժեշտ է ի մի բերել պատահարի և տուժածի առողջական վիճակի վերաբերյալ հնարավոր բոլոր տեղեկությունները։ Երկրորդային զննման մեջ է մտնում նաև տուժածի վիճակի վերահսկումը, որն իրականացվում է մինչև մասնագիտական օգնության ժամանումը։ Երկրորդային զննումը կատարվում է երեք հիմնական եղանակներով՝
տուժածի և ներկաների հարցուփորձ,
տուժածի մանրակրկիտ զննում (ոտքից գլուխ),
կենսական կարևոր նշանների վերահսկում։
Երկրորդային զննման ընթացքում պետք է գրանցել ստացված տեղեկությունները՝ հետագայում շտապ օգնության անձնակազմին փոխանցելու համար: Ցանկալի է նաև նշել ցուցաբերված առաջին օգնությանը և ստուգումների ժամանակը։ Դա կարող եք անել ինքներդ կամ հանձնարարել որեէ մեկին։
Տուժածի համաձայնությունը նրան օգնություն ցուցաբերելու համար: Դժբախտ պատահարի հետևանքով տուժածը կարող է լինել անհանգիստ, (նյարդայնացած և գրգռված։ .Նա կարող է բացասաբար վերաբերվել օգնություն ցուցաբերող անձանց, ինչը կարող է էլ ավելի դժվարացնել օգնության ցուցաբերումը։ Այս պատճառով խորհուրդ Է տրվում մինչև աոաջին օգնության ցուցաբերումը տուժածից համաձայնություն ստանալ։ Տուժածն իրավունք ունի մերժել կամ ընդունել օգնությունը։ Տուժածի համաձայնությունը , ստանալու համար դուք պետք Է հայտնեք նրան, թե ով եք դուք, աոաջին օգնության ինչ գիտելիքներ ունեք և ինչ եք պատրաստվում անել։ Երբ մոտենում եք տուժածին, աշխատեք գրավել այնպիսի դիրք, որ նա ձեզ տեսնի։ Խոսեք հանգիստ և վստահ։ եթե տուժածը ձեզ թշնամաբար է վերաբերվում, մնացեք հանգիստ ն փորձեք նրան բացատրել, որ դուք պարզապես ցանկանում եք օգնել նրան։ Եթե շրջապատում գտնվում են նրա ընկերները կամ ընտանիքի անդամները, ապա նրանք կարող են օգնել ձեզ այդ հարցում։ Սակայն, եթե տուժածը թշնամական վերաբերմունքը չի փոխում, մի՛ վիճեք նրա հետ և մի՛ վարձեք ստիպելով օգնություն ցուցաբերել։ Հիշե՛ք, առանց տուժածի համաձայնության դուք չեք կարող նրան օգնություն ցուցաբերել։ Նման իրավիճակում ահազանգեք և հետևեք դեպքերի հետագա ընթացքին՝ հետագա բարդությունները կանխելա նպատակով։ Եթե տուժածը երեխա Է, ապա նրան օգնություն ցուցաբերելու համաձայնությունը պետք է ստանալ երեխային ուղեկցող չափահասից։ Համաձայնության ստանալու կարիք չկա, եթե տուժածը՝
անգիտակից Է,
հիվանդության կամ վնասվածքի պատճառով ի վիճակի չէ պատասխանել,
երեխա է՝ առանց չափահաս ուղեկցողի։
Եթե տուժածը սկզբից ևեթ բարյացակամ է տրամադրված կամ ինքն է խնդրում օգնել, ապա նման պարագաներում թույլտվություն խնդրելը ժամանակի ավելորդ կորուստ է։ Խուսափեք տուժածից թույլտվություն ստանալու խիստ պաշտոնական եղանակներից, որը կարող է նրան անհասկանալի թվալ։ Ուստի, յուրաքանչյուր իրավիճակում վարձեք ինքնուրույն կողմնորոշվել։ Սակայն միշտ անհրաժեշտ է խոսել տուժածի հետ և բացատրել նրան, թե ինչ եք պատրաստվում անել։
Տուժածի և ներկաների հարցուփորձ
Տուժածի և ներկաների հարցուփորձը կատարվում է պատահարի և տուժածի առողջական վիճակի մասին մանրամասն տեղեկություններ հավաքելու նպատակով։
Հարցուփորձ կատարելիս առաջին հերթին ներկայացեք և օգնություն ցուցաբերելու համաձայնություն ստացեք։ Հարցրեք տուժածի անունը և նրան դիմեք անունով։ Անունով դիմելով՝ դուք ինչ-որ չափով թեթևացնում եք պահի լարվածությունը։ Տուժածը կարող է լինել վախեցած, այդ պատճառով նրա հետ անհրաժեշտ է վարվել հանգիստ և լինել համբերատար։
Տուժածն ինքը կարող է տեղեկություններ հաղորդել պատահարի և իր վիճակի մասին։ Սակայն, եթե տուժածը երեխա է, գիտակցության խանգարումների հետևանքով պատահարի մասին ոչինչ չի հիշում, կամ վնասվածքի հետևանքով չի կարող խոսել, ապա նա չի կարող տեղեկություններ տալ։
Անհրաժեշտ տեղեկություններ կարող են տալ նաև ընտանիքի անդամները, ընկերները և պարզապես պատահարի ականատեսները։ Եթե ներկա են տուժած երեխայի ծնողները կամ ուղեկցող չափահաս անձիք, խնդրեք նրանց օգնել ձեզ այդ հարցում։
Հարցուփորձի ժամանակ պարգեք, թե ինչ է զգում տուժածը և ինչ գանգատներ ունի։ Փորձեք պարգել նաև վիճակի վատթարացման նախադրյալները։ Հետագա գլուխներում դուք կծանոթանաք, թե տարբեր վնասվածքների և հանկարծահաս հիվանդագին վիճակների դեպքում ինչ նշաններ են ի հայտ գալիս, որոնք կօգնեն ձեզ ճիշտ կողմնորոշվել և ցուցաբերել համապատասխան առաջին օգնություն։
Կան դեպքեր, երբ անհրաժեշտ է ստանալ լրացուցիչ տեղեկություններ.
Ալերգիա։ Պարզեք՝ ունի՞ արդյոք տուժածն ալերգիա որևէ դեղամիջոցի, սննդի, միջատի խայթոցի կամ այլնի նկատմամբ։ Հնարավոր է, որ հենց ալերգիկ ռեակցիան էլ լինի տվյալ իրավիճակի պատճառը։
Հիվանդության պատմություն։ Պարզեք՝ ի՛նչ հիվանդություններով է տուժածը տառապում (սրտային հիվանդություններ, էպիլեպսիա, շաքարախտ և այլն)։ Այս հիվանդությունների հանկարծահաս բարդությունները կարող են տվյալ պատահարի պատճառը լինել։ Որոշ դեպքերում տուժածի մոտ կարող է լինել հիվանդության կամ դեղամիջոցներ ընդունելու մասին հուշող թևնոց կամ վզնոց։
Դեղամիջոցներ։ Եթե տուժածը տառապում է որևէ հիվանդությամբ, ապա պարզեք՝ օգտագործո՞ւմ է արդյոք նա որևէ դեղամիջոց։ Եթե դեղորայք կամ տուժածին այլ անհրաժեշտ իր հանելու նպատակով բացում եք տուժածի պայուսակը, ապա անպայման նախօրոք զգուշացրեք և դա կատարեք վկաների ներկայությամբ։
Սնունդը։ Պարզեք, թե տուժածը վերջին անգամ երբ է սնվել, ինչ սնունդ է, ընդունել և ինչ հեղուկներ խմել։ Անհրաժեշտ Է պարզել՝ նրա ծարավի կամ թուլության պատճառը կապված Է արդյոք սնունդ և հեղուկներ ընդունելու հետ, թե՝ ոչ։
Տուժածի մանրակրկիտ զննում
Ուշադիր զննեք տուժածի մարմինը։ Դուք կարող եք նկատել մաշկի գույնի փոփոխություն, կապտուկներ, արյան հետքեր, մարմնի մասերի անբնական դիրք կամ ձևափոխություն, անսովոր դուրս ցցված կամ փոս ընկած հատվածներ։ Հարցրեք տուժածին, թե մարմնի որ մասերում է ցավ զգում։ Աշխատեք չդիպչել այդ մասերին։ Եթե շարժումը ցավ կամ տհաճություն չի պատճառում, խնդրեք տուժածին շարժել մարմնի մասերը։ Ուշադրություն դարձրեք տուժածի դեմքի արտահայտությանը և ձայնին։ Զննելիս համեմատեք մարմնի աջ և ձախ մասերը։
Գլուխ։ Զննումը սկսեք գլխից։ Մանրակրկիտ զննեք հատկապես մազածածկ շրջանը, քանի որ այդ մասերում դժվար է նկատել վնասվածքները։
Պարանոց։ Պարանոցը զննելիս, եթե բացառում եք գլխի կամ ողնաշարի վնասվածքները, խնդրեք տուժածին գլուխը դանդաղ թեքել աջ և ձախ, շարժել ուսերը։
Կրծքավանդակ, որովայն։ Կրծքավանդակը և որովայնը ստուգելու համար առաջարկեք տուժածին խորը ներշնչել և արտաշնչել։ Հարցրեք՝ կան արդյոք ցավեր կրծքավանդակի կամ որովայնի շրջանում, թե՝ ոչ։
Վերջույթները։ Ստուգեք յուրաքանչյուր վերջույթն առանձին։ Խնդրեք տուժածին շարժել սկզբում ձեռքի մատները, ապա դաստակը; Այնուհետև առաջարկեք շարժել ձեռքն արմնկային և ուսային հոդերում։ Նույն հերթականությամբ ստուգեք ստորին վերջույթները, նախ՝ ոտքի մատները, ոտնաթաթը և հետո խնդրեք ծալել ոտքը ծնկային և կոնքազդրային հոդերում։
Մեջք։ Եթե տուժածը պառկած է, ապա զգուշորեն սահեցրեք ձեր ձեռքերը նրա մեջքի տակ և շոշափեք այն։
ՑԱՎ
Ցավը ստիպում է մեզ ուշադրություն դարձնել հիվանդությանը կամ վնասվածքին։ Երբեմն ցավի պատճառն ակնհայտ է, օրինակ՝ երբ կտրում եք ձեր մատը։ Այլ դեպքերում ցավի պատճառն ավելի դժվար է բացահայտել։ Օրինակ՝ ցավը որովայնի շրջանում կարող է թվալ մարսողության խանգարման հետևանք, բայց իրականում կարող է սրտամկանի ինֆարկտի նշան լինել։
Որոշ դեպքերում ցավը վկայում Է վիճակի լրջության մասին, իսկ այլ իրավիճակներում ցավն ինքնին հանդիսանում Է առաջնային խնդիր։ Ցավի զգացողության արտահայտումը որոշ չափով կախված Է տուժածի անհատական առանձնահատկություններից։ եթե տուժածը գանգատվում Է ցավից, խնդրեք բնութագրել այն։ Ցավը կարողէ լինել այրող, ճնշող, սուր, բութ և այլն։ Երբեք մի՛ անտեսեք ցավը կամ ենթադրեք, որ նրա պատճառն այնքան էլ լուրջ չէ։ Փորձեք կռահել ինչի հետևանք կարող է լինել ցավը։
ՑԱՎԸ ՄԵՂՄԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ՁԵՌՆԱՐԿՎՈՂ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԸ
Քաջալերռւմ։ Հանգստացրեք և սփոփեք տուժածին։ Ասեք տուժածին, որ շուտով կժամանի շտապ օգնությունը, որ դուք նրան չեք լքի, կշարունակեք օգնություն ցուցաբերել, և նրա վիճակը կբարելավվի։ Որոշ դեպքերում տուժածին կարող է հանգստացնել նաև հպումը։ Սակայն առաջին հերթին փորձեք հանգստացնել նրան հորդորելով, քանի որ տուժածը ձեր հպումը կարող է ընկալել որպես կոպիտ վերաբերմունք։
Դիրքը։ Ցավը որոշ չափով կարելի է թեթևացնել՝ օգնելով տուժածին ընդունել հարմար դիրք և մարմնի վնասված մասը անշարժ պահելով։ Օգնեք տուժածին հնարավորինս անշարժ մնալ, քանի որ շարժումը հաճախ կարող է բարդացնել տուժածի վիճակը և ուժեղացնել ցավը։ Խորհուրդ տվեք տուժածին թուլացնել մարմնի բոլոր մկանները։
Տաժածի ուշադրությունը շեղող միջոցառումներ։ Երբ տուժածը կենտրոնացած է միայն ցավի վրա, ապա այն ավելի սուր է զգում: Ուստի, փորձեք նրան հնարավորինս շեղել ցավից։ Շեղման արդյունավետ միջոց է տուժածի հետ խոսելը։ Աշխատեք խոսել բնական և անբռնազբոս՝ ներգրավելով տուժածին խոսակցության մեջ։ Եթե տուժածը երեխա է, զբաղեցրեք նրան` ցույց տալով որևէ հետաքրքիր տեսարան, պատմելով հեքիաթ և այլն։ Մի՛ շարունակեք, եթե զգում եք, որ այն, ինչ անում եք, հաճելի չէ տուժածին և զայրույթ է պատճառում։
Դեղամիջոցներ։ Որպես կանոն, առաջին օգնություն ցուցաբերողը տուժածին չպետք է տա ոչ մի դեղամիջոց, սակայն նա կարող է օգնել տուժածին ընդունել բժշկի նշանակած դեղամիջոցները։
Կենսական կարևոր նշանների վերահսկում
Այնպիսի կարևոր նշաններ, ինչպիսիք են տուժածի գիտակցության խանգարումները, շնչառության, անոթազարկի փոփոխությունները, կարևոր տեղեկություններ են տալիս տուժածի վիճակի մասին։ Մաշկը միշտ արձագանքում է տուժածի կենսական կարևոր համակարգերի գործունեության խաթարումներին։
Գիտակցություն Գիտակցության մակարդակը պարզելու համար տուժածին տվեք պարզ հարցեր՝
Ի՞նչ է ձեր անունը։
Ի՞նչ է պատահել։
Որտե՞ղ եք դուք գտնվում։
Այսօր ի՞նչ օր է։
Գիտակցության խանգարումների մասին կարող են վկայել տուժածի խոսքի, հիշողության, լսողության, տեսողության խանգարումները, տարածության և ժամանակի կողմնորոշման խանգարումները և այլն։ Գիտակցության մակարդակի ցանկացած խանգարում վկայում է լուրջ վնասվածքի մասին։
Շնչառություն Նորմալ վիճակում մարդու շնչառությունը համաչափ է, անաղմուկ և հանգիստ։ Ինչպես գիտեք, հանգիստ վիճակում չափահաս մարդկանց և ութ տարեկանից բարձր երեխաների մոտ շնչառության հաճախությունը սովորաբար կազմում է րոպեում 14-18 շնչառւսկան շարժում, 1-8 տարեկան երեխաների մոտ՝ 20-25, իսկ ծծկեր երեխաների մոտ 40-60 շնչառական շարժում։ Աշխատեք տեսնել և լսել շնչառության յուրաքանչյուր փոփոխություն: Տուժածի մոտ կարող են հանդիպել շնչառության հետևյալ խանգարումները՝
աղմկոտ շնչառություն,
չափազանց արագ կամ դանդաղ շնչառություն,
չափազանց մակերեսային կամ խորը շնչառություն,
ցավ շնչառական շարժումների ընթացքում,
անկանոն շնչառություն։
Անոթազարկ Առողջ սիրտն աշխատում է կանոնավոր և համաչափ։ Անոթազարկը սովորաբար հեշտությամբ շոշափվում է: Ինչպես գիտեք, հանգիստ վիճակում չափահաս մարդկանց և ութ տարեկանից բարձր երեխաների մոտ սրտի կծկումների հաճախականությունը կազմում է րոպեում 60-80 զարկ, 1-8 տարեկան երեխաների մոտ՝ 80-110 զարկ, 1-12 ամսական երեխաների մոտ՝ 100֊120 զարկ, իսկ մինչև մեկ ամսական երեխաների մոտ՝ 120-140 զարկ։
Հնարավոր է, որ տուժածի վնասված կողմի վրա անոթազարկը չշոշափվի։ Այդ դեպքում շոշափեք այն հակառակ կողմի վրա։ Տուժածի մոտ կարող են հանդիպել անոթազարկի հետևյալ խանգարումները՝
անկանոն անոթազարկ,
թույլ (դժվար շոշափվող) անոթազարկ,
չափազանց արագ կամ դանդաղ անոթազարկ։
Մաշկի վիճակ Մաշկի ջերմաստիճանը և խոնավությունը (քրտնարտադրությունը) կարող են որոշակի տեղեկություններ տալ տուժածի վիճակի մասին։ Վնասվածքների կամ հիվանդագին վիճակների հետևանքով կարող են փոփոխվել մաշկի և լորձաթաղանթների գույնը, ջերմաստիճանը և խոնավությունը։
Մաշկի և լորձաթաղանթների գույնը։ Մաշկը և լորձաթաղանթները կարող են փոփոխվել՝ դառնալով գունատ, կարմրած, կապտավուն և այլն։ Մաշկի գույնի փոփոխությունn առավել հեշտ է հայտնաբերվում տուժածի շրթունքների շրջանում։
Ջերմաստիճանը։ Մաշկի ջերմաստիճանը նույնպես կարող է փոխվել՝ դառնալով սովորականից տաք կամ սառը։ Մաշկի ջերմաստիճանը կարելի է որոշել ձեռքի ափով տուժածի մաշկի ջերմությունը զգալով և համեմատելով ձեր մաշկի ջերմաստիճանի հետ։
Խոնավությունը։ Մաշկի խոնավության աստիճանը պայմանավորված է նրա վրա եղած քրտինքի քանակությամբ։ Մաշկը կարող է լինել սովորականից չոր, խոնավ կամ առատ քրտնարտադրության հետևանքով՝ թաց։
Հետագա գլուխներում դուք կծանոթանաք, թե ինչ պատճառներով կարող են առաջանալ գիտակցության, շնչառության, անոթազարկի և մաշկի փոփոխություններ, և ինչ առաջին օգնություն Է պետք ցուցաբերել յուրաքանչյուր իրավիճակում։
Շարունակեք կենսական կարևոր նշանների վերահսկումը մինչև մասնագետների ժամանումը։ Հետագայում շտապ օգնության անձնակազմին փոխանցելու նպատակով գրանցեք կենսական նշանների բոլոր տվյալները և ստուգման ժամանակը։
Օգոստոսի 17-ին Կրթահամալիրի խորհրդի անդամների հետ լավ տրամադրվածությամբ գնացինք նախարարի հետ հանդիպման։ Ոչ մի կասկած չունեինք, որ որ մեր հանդիպումը արդյունավետ է լինելու. նոր Հայաստան, նոր կառավարություն, ՄԵՐ կառավարությունը, ի՞նչը պիտի խանգարեր, որ հասկանայինք իրար և ընդհանուր հայտարարի գայինք։ Բայց, ցավոք, դա մեզ միայն թվում էր։
ԿԳՄՍ նախարարն ուներ նախորոք գրված նախաբան-խոսք, որում արդեն ամեն ինչ ասված էր, նա «նպատակահարմար չէր գտնում» ընդառաջել կրթահամալիրի՝ ամենասովորական որոշմանն ընդառաջել։ Ասում ենք «ամենասովորական», քանի որ դա օրենքով մեզ վերապահված իրավունք էր՝ փոխել կազմակերպության իրավական կարգավիճակը։
Իրականում այս մոտեցումը մեզ հենց սկզբից հիասթափեցրեց։ Այսինքն՝ նրանք պատրաստ չէին մեզ լսել, բանակցել, քննարկել…. իրենք որոշումն արդեն կայացրել էին։
Ամեն դեպքում մենք չկոտրվեցինք և շարունակեցինք բանակցությունը, բայց ոչինչ չփոխվեց, պատասխանը մնաց նույնը։ Այսինքն՝ դա բանակցություն կամ քննարկում չէր, մեզ կանչել էին, որպեսզի հաղորդեն «անբեկանելի դատավճիռը». Կրթահամալիրի հիմնադրամ դառնալը նախարարության համար «նպատակահարմար չէ»։
Չենք ուզում երկար-բարակ խոսել, բայց մեր ասելիքը շատ է։ Մենք ուզում ենք վերադառնալ մեր բնականոն ուսմանը, շարունակել սովորել մեր իսկ կրթական այն ծրագրով, որն ընտրել ենք մեր ընտանիքների հետ, քանի որ այն յուրահատուկ ու միակն է մնացած հաստատությունների մեջ։
Հուսով ենք, որ մեր ջանքերն ապարդյուն չեն լինի և մենք կկարողանանք իրականացնել օրենքով մեզ տրված իրավունքը՝ կրթահամալիրին նոր իրավական կարգավիճակ տալ։ Եվ, ի վերջո, մենք ՝ կրթահամալիրի ուսանողներ ենք, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ և իրավունք ունենք ինքներս որոշելու ում հետ աշխատենք և ինչ կրթական ծրագրով։
Как известно, железо, цинк и другие химические активные металлы взаимодействуют с моносахаридами и кислотами меда, из-за чего в нем образуются вредные и даже ядовитые вещества.
В натуральном меду железо присутствует в виде фосфатов. По данным А.Ф.Губина, в золе меда, не имеющего посторонних примесей, содержится 0,16–1,55% железа и цинка. В золе продукта, долго хранившегося в железной или оцинкованной таре, количество этих металлов возрастает до 19,79%.
Ինչպես հայտնի է եերկաթը , ցինկը և այլ ակտիվ քիմիական մետաղները համագործակցոմ են մոնոսախարիդների և մեղրի թթուների հետ,ինչի պատճառով նրանում ձևավորվում են վնասակար և նույնիսկ թունավոր նյութեր։ Բնական մեղրի մեջ երկաթը ներկայանում է ֆոսֆորի տեսքով։ Ըստ Գուբինի տվյալների, մեղրի մոխրի մեջ զերծ է կողմնակի խառնուրդներից, պարունակում է 0,16-1,5% երկաթ ու ցինկ։ Մթերքի ածուխի մեջ երկար պահված երկաթե կամ ցինկապատ տարրայի մեջ այդ մետաղների քանակը մեծանում է մինչև 19․79 %:
գիտակցությունը,
Դիանա Բարսեղյան 